Does Eki Nerede Kullanılır?
Eskişehir’de, üniversitede araştırma yaparken sürekli karşılaştığım bir soru var: “Does ekini nerede kullanmalıyız?” Bu soru aslında İngilizce öğrenen herkesin bir şekilde kafasında yer etmiş ve zaman zaman karıştırdığı bir konu. Eğer bir dil öğretmeni veya araştırmacıysanız, “does” gibi dil bilgisi terimlerinin önemini çok iyi bilirsiniz, ancak her dil öğrenicisinin de kolayca anlayabileceği basit bir dille anlatmak gerek. Hadi o zaman, “does” ekini hangi durumlarda kullanmamız gerektiğini birlikte inceleyelim.
Does Eki Nedir?
Öncelikle, “does” kelimesi İngilizce dilinde bir yardımcı fiildir ve genellikle olumlu, olumsuz cümlelerde ya da soru cümlelerinde kullanılır. Şimdi bu kelimenin ne işe yaradığını biraz daha netleştirelim. Aslında “does”, “do” fiilinin üçüncü tekil şahıs (he, she, it) için olan halidir. Yani, “do”yu kullanmak istediğimizde ama özne “he”, “she” veya “it” olduğunda, yerine “does” kullanmamız gerekiyor.
Mesela, “I do my homework” (Ben ödevimi yaparım) cümlesi, “He does his homework” (O, ödevini yapar) şeklinde değişir. Burada, öznenin tekil olması nedeniyle “does” kullanıyoruz. Görüyorsunuz, “does” basit bir yardımcı fiil ama cümledeki rolü önemli.
Does Ekiyle Soru Cümlesi Kurmak
“Does” ekini en çok soru cümlelerinde kullanırız. Bu da dil öğrenicilerinin en sık karşılaştığı noktalardan biri. Düşünsenize, bir arkadaşınıza “Sen ödevini yaptın mı?” demek istiyorsunuz, ama bu soruyu doğru bir şekilde sormak için “does” ekine ihtiyacınız var. İngilizce’de bu soru şöyle olur: “Did you do your homework?” Oysa, şu cümlede “does” ekini koymamız gerekirse, “Does she do her homework?” (O, ödevini yapar mı?) gibi bir yapı ortaya çıkar. Burada “does”, öznenin tekil olduğunu belirtiyor ve cümlenin doğru olmasını sağlıyor.
Does Ekiyle Olumsuz Cümle Kurmak
Şimdi gelelim olumsuz cümlelere. “Does” ekini bir de olumsuz cümlelerde kullanmalıyız. Yani, “O, ödevini yapmaz” gibi bir şey söylemek istiyorsanız, işte burada da “does not” ya da kısaca “doesn’t” kullanıyoruz. Örneğin, “She does not do her homework” (O, ödevini yapmaz) cümlesinde olduğu gibi. Burada “does not” ya da “doesn’t”, cümleyi olumsuz hale getiriyor.
Does Ekinin Kullanımına Dair Günlük Hayattan Örnekler
Hadi biraz da günlük hayattan örneklerle bunu pekiştirelim. Geçen gün kafede bir arkadaşım bana şöyle bir soru sordu: “Sen kahve içer misin?” Eğer bunu doğru bir şekilde soracaksanız, “Do you drink coffee?” demeniz gerekirdi. Ancak, eğer arkadaşınız “O, kahve içer mi?” diye soracaksa, doğru soru şu şekilde olur: “Does she drink coffee?” Görüyorsunuz, “does” ekini, “he”, “she” veya “it” gibi tekil özne kullanıyorsak ekliyoruz.
Aynı şekilde, “Ben sinemaya giderim” gibi bir cümleyi “Ben sinemaya gitmem”e çevireceksek, “I don’t go to the cinema” şeklinde olumsuz yapıyı kullanmalıyız. Burada da “do” fiilinin olumsuz hali olan “don’t” kullanılıyor. Ama yine de “does” ekinin doğru bir şekilde kullanıldığı zaman, cümleler çok daha anlaşılır hale geliyor.
Does Ekiyle İlgili Yaygın Hatalar
Tabii her dil öğrenicisinin “does” ekini kullanırken yaptığı bazı yaygın hatalar da var. Mesela, bazıları “does” ekini gereksiz yere kullanabiliyor. Bu tür hatalardan kaçınmak önemli çünkü yanlış kullanımlar anlam kargaşasına yol açabilir. Örneğin, “She does eats lunch” şeklinde bir cümle yanlış olur. Çünkü “does” zaten yüklemdeki fiilin yerine geçiyor ve bu yüzden ikinci fiili yalın halde kullanmalıyız. Doğru cümle şöyle olmalı: “She does eat lunch.”
Sonuç Olarak: Does Eki Nerede Kullanılır?
Özetle, “does” ekini kullanırken en önemli nokta şudur: Eğer cümlenizde özne “he”, “she” veya “it” (tekil) ise, “do” yerine “does” kullanmanız gerekiyor. “Does” hem olumlu, hem olumsuz, hem de soru cümlelerinde başrol oynuyor. Ve tabii ki, “does” kullanırken yüklem fiilin yalın halini unutmamalıyız. Umarım bu yazı, “does” ekini kullanırken karşınıza çıkan soruları biraz daha netleştirebilmiştir. Kendinizi daha rahat ifade edebilmek için dilin bu küçük ama önemli detaylarını öğrenmek, günlük İngilizce kullanımını da kolaylaştıracaktır.